یکی از بهترین روش های زنگ زدایی آهن و سایر فلزات استفاده از اسید اگزالیک است، در ویدئوی زیر نحوه انجام این کار و تهیه اسید زنگ بر را می توانید مشاهده فرمایید.
پدیده زنگ زدگی یک پدیده طبیعی است که در طی آن فلز به شکل های مکانیکی پایدارتر مانند اکسید، هیدروکسید و یا سولفید تبدیل می شود. زنگ، اکسید آهن است که عموما به رنگ قرمز یا قهوه ای بوده و از واکنش آهن با اکسیژن در حضور آب و یا بخار آب موجود در هوا تشکیل می شود.
زنگ آهن موجب افت خواص آهن و افزایش هزینه های مربوطه می شود. بسته به درجه زنگ زدگی، زنگ آهن از چندین لایه تشکیل می شود. لایه قهوه ای رنگ سطحی بیشتر شامل هیدروکسید آهن سه ظرفیتی [FeO(OH), Fe(OH)3] می باشد درحالی که آخرین لایه سیاه در عمق شامل اکسید آهن (Fe2O3.nH2O) می باشد. عوامل حذف زنگ آهن عمدتا شامل کمپلکس یونی فریک با اسیدهای آلی و معدنی مانند اسید اگزالیک، اسید سیتریک و اسید فسفریک می باشد. از میان این مواد، اسید اگزالیک در طول چندین دهه گذشته برای از بین بردن زنگ آهن به طور گسترده استفاده شده و یکی از شناخته شده ترین مواد برای از بین بردن زنگ زدگی میلگرد، درب، وسایل آهنی و… می باشد.
اسید زنگ بر
اسید اگزالیک (C2H2O4) برای از بین بردن و زدایش اکسید از لوله ها و اتصالات صنعتی و سطوح خانگی مانند سینک آشپزخانه استفاده می شود و یک جز اصلی در ترکیب پاک کننده های سینک و زنگ زدگی سطوح فلزی می باشد.
زنگ آهن با اسید اگزالیک واکنش داده و یک کمپلکس یونی محلول در آب بی رنگ به صورت [Fe(C2O4)3]3- تولید می کند که شامل لیگاندهای دوتایی یون اگزالات می باشد. در واقع طی این واکنش، اسید اگزالیک اکثر ترکیبات آهنی غیرمحلول را به کمپلکس های یونی محلول تبدیل می کند. چون این کمپلکس یونی محلول در آب است به سادگی شسته شده و حذف می شود. همین قابلیت حل شدن اگزالیک اسید در آب، شرایط کاربرد گسترده آن را فراهم می سازد.
نحوه تهیه محلول اسید زنگ بر
معمولا بسته به شدت زنگ زدگی بین 1 تا 3 قاشق برای هر گالون آب اضافه می شود. مدت زمان غوطه ور کردن اقلام نیز از چند ساعت تا چند روز متغیر خواهد بود. پس از آنکه زنگ زدگی از میان رفت، اقلام را با آب به طور کامل شست و شو دهید. برای اطمینان از خنثی شدن اسید اگزالیک، می توان از محلول سدیم بی کربنات (جوش شیرین) در آب نیز استفاده کرد. این اسید حتی برای از بین بردن زنگ زدگی های قدیمی مربوط به چندین سال نیز موثر است.
برای بدست آوردن نسبت درست مخلوط کردن آب و اسید و مدت زمان نگهداری اقلام در محلول اسیدی ، می توان اینکار را با نسبت های مختلف و مشاهده محلول در زمان های مختلف انجام داد.
یکی از نکات مهمی که باید به آن توجه داشت این است که اسید اگزالیک پس از از بین بردن زنگ آهن به سطح فلز می رسد و اگر غلظت بالایی داشته باشد می تواند باعث خوردگی سطح فلز نیز بشود ، به همین دلیل است که پس از اتمام کار باید سریعا فلز را با آب و یا مخلوطی از آب و جوش شیرین شستشو داد.
روش های دیگر
همانگونه که پیشتر نیز اشاره شد روش ها و محلول های دیگری را نیز می توان برای حل این مشکل به کار برد. از این مواد زنگ بر می توان به اسید فسفریک، سیتریک اسید و اسید کلریدریک اشاره کرد. در برخی موارد هم می توان از مخلوط دو اسید بهره برد. پودر سیتریک اسید را می توان به راحتی از داروخانه ها و یا فروشگاه های مواد غذایی تهیه کرد.
ایمنی
مانند هر ماده شیمیایی دیگری، هنگام استفاده از این اسید دقت کنید و از تماس مستقیم آن با چشم و پوست جلوگیری کنید. نکته مهم استفاده از ظرف پلاستیکی پلی پروپیلنی یا پلی اتیلنی برای قرار دادن محلول در داخل آن است. از دستکش و وسایل محافظتی نیز باید حتما استفاده کرد.
