آیا تاکنون به ویژگی نرم کنندگی و کف کنندگی محصولات آرایشی نظیر لوسیون ها، کرم های نرم کننده، پاک کننده ها و شامپوها دقت کرده اید؟ این احساس خوب به وجود آمده پس از استفاده از این محصولات غالبا به دلیل وجود یک ماده شیمیایی به نام DEA است. دی اتانول آمین (DEA یا DEOA) عضوی از خانواده اتانول آمین هاست. اتانول آمین ها همانگونه که از اسمشان پیدا است، خواص الکل ها و آمین ها را همزمان دارا هستند و می توانند با هردو گروه واکنش دهند. همین امر باعث شده است که این مواد از محبوبیت بالایی در صنایع مختلف برخوردار باشند. فرمول شیمیایی این ماده به صورت HN(CH2CH2OH)2 است. در این مقاله سعی بر بررسی احتمالی سرطان زا بودن دی اتانول آمین در لوازم آرایشی داریم.
مطالعات صورت گرفته در مورد سرطان زا بودن دی اتانول آمین
NTP (برنامه ملی سم شناسی) اطلاعات علمی درباره مواد شیمیایی سمی و خطرناک را مطالعه و منتشر می کند. هدف NTP شناسایی مواد کاملا خطرناک است و خطرات احتمالی استفاده از مواد را بررسی نمی کند. در مطالعات صورت گرفته توسط این سازمان DEA به عنوان ماده خطرناک برای سلامتی شناخته نشده است.
همچنین احتمال سرطان زا بودن دی اتانول آمین توسط آژانس بین المللی تحقیقات سرطان (IARC)، زیرمجموعه سازمان بهداشت جهانی مطالعه شده است. مطالعه IARC در سال 2000 انجام و تمام شواهد موجود را برای بررسی سرطان زا بودن این ماده درنظر گرفت. نتایج به این صورت منتشر شد: «مشاهدات غیرکافی از سرطان زا بودن DEA در انسان» و «مشاهدات محدود از سرطان زا بودن آن در حیوانات». IARC نتیجه گرفت که این ترکیب در مورد انسان سرطان زا نیست. نتایج IARC و مطالعات NTP، ایمنی این ماده و مشتقات آن را تایید می کند.
در نتیجه این ارزیابی ها، سازمان مدیریت غذا و دارو (FDA) عنوان کرد، با توجه به اینکه مطالعه NTP هیچ رابطه ای میان محصول فوق و خطر ابتلا به سرطان مشاهده نکرده، FDA بر این باور است که در حال حاضر هیچ دلیلی وجود ندارد تا درباره مصرف این مواد در لوازم آرایشی و بهداشتی اخطار داده شود، FDA به مصرف کنندگانی که تمایلی به استفاده از مصرف لوازم آرایشی و بهداشتی حاوی DEA یا مشتقات آن را ندارند، توصیه می کند تا به توضیحات روی بسته بندی محصولات دقت کنند. اگر FDA متوجه شود که هر گونه خطر احتمالی در این ترکیبات وجود دارد، به صنایع و افراد آگاهی خواهد داد و تمام گزینه های قانونی را در حفاظت از سلامتی مصرف کنندگان، مطابق با قانون غذا، دارو و لوازم آرایشی درنظر خواهدگرفت.
دیدگاه اتحادیه انجمن های آمریکایی بیولوژی تجربی چیست؟
مطالعه ای که در سال 2006 در مجله علمی «اتحادیه انجمن های آمریکایی بیولوژی تجربی (FASEB)» منتشر شد، نگرانی ها درباره این ماده را افزایش داد. ترکیب یافت شده در بسیاری از شامپوها و محصولات مراقبت بهداشتی که بر پوست موش مادر استفاده شده، موجب اختلال در رشد مغزی موش نوزاد می شود. اگرچه در مطالعه آنان DEA در شامپو وجود دارد، اما در واقعیت خود این ترکیب شیمیایی به ندرت در محصولات آرایشی و مراقبت بهداشتی استفاده می شود. در عوض، مقادیر اندک آن به عنوان باقیمانده سایر مشتقات مانند DEA کوکامید، DEA لارامید، DEA استرامید می تواند در محصولاتی مانند شامپو و رنگ مو وجود داشته باشد.
مشتقات پایداری از این ماده وجود دارد که مشابه با خود آن نیست و تجزیه نمی شود و در پوست نیز نفوذ نمی کند. در گزارش آمده که چون شامپو بر پوست سر استفاده می شود، احتمالا میان استفاده از شامپو و عوارض مضر آن ارتباطی وجود دارد. شایان ذکر است که مقدار این ماده در شامپوها، صابون ها و سایر محصولات شست و شو بسیار کمتر از مقدار به کار رفته در مطالعه FASEB و میزانی است که موجب تاثیرات منفی بر موش ها شد. اگرچه که نتایج این مطالعه با توجه به اهمیت موضوع آن، مورد توجه رسانه ها قرار گرفت اما اظهار نظر قاطع و دقیق در مورد این موضوع نیاز به بررسی و مطالعات بسیار بیشتری دارد.
در حال حاضر خرید و فروش دی اتانول امین در سرتاسر جهان آزاد و استفاده از آن در تولید محصولات آرایشی و بهداشتی بلامانع است. در ایران نیز پتروشیمی شازند تولید کننده این ماده است.
