سوختگی با هیدروفلوئوریک اسید و درمان آن

به دلیل اینکه درمان و مداوای مربوط به سوختگی با هیدروفلوئوریک اسید بسیار اختصاصی است و با دیگر اسیدهای آلی متفاوت است ممکن است همه پزشکان در مورد این قضیه اطلاع دقیقی نداشته باشند. لذا پیشنهاد می‌شود کسانی که با این اسید کار می کنند در اسرع وقت نسبت به کسب آگاهی در مورد کمک های اولیه در این زمینه بپردازند تا مطمئن شوند که در مورد کمک های اولیه آگاهی لازم را کسب کرده اند و کاربران حرفه ای نیز در مورد سمیت آن و طرز معالجه اطلاعات کافی داشته باشند.گ

اقدامات اولیه در زمان سوختگی با هیدروفلوئوریک اسید

هیدروفلوریک اسید به دلیل یون فلوراید تاثیر بالایی روی بافت و نسوج دارد. این اسید در دو فرم بدون آب و محلول وجود دارد. محلول غلیظ آن بدون آب وقتی در مجاورت هوا گذاشته می شوند از خود بوی تند و تیزی منتشر می‌کنند که واقعا خطرناک است مگر آن که گرما داده شوند تا غلظت آن به حدود کمتر از ۴۰ درصد برسد در این صورت بخارات قابل توجهی را منتشر نخواهد کرد.

در ضمن کسانی که با هیدروفلوریک اسید آشنا نیستند معمولا آن را با هیدروکلریک اسید اشتباه می گیرند. این دو اگرچه از نظر نام به هم نزدیک اند ولی از نظر سمیت بسیار متفاوتند. لذا ما پیشنهاد می‌کنیم که آن را با نام هیدروژن فلوراید بشناسید.

هیدروفلوئوریک اسید به عنوان مواد اولیه در صنایعی مانند صنایع فولاد، آهن، ریخته گری فلز آلومینیوم، صنایع تولید مواد شیمیایی از نوع آلی و معدنی، پالایش نفت، معدن، صنایع شیشه،صنایع تولید قطعات الکترونیکی و تولید مواد شیمیایی پاک کننده کاربرد دارد. هرچند به دلایلی که در اینجا گفته شد استفاده در صنایع مصرفی عمومی کمی نادرست و دلسرد کننده است.
بیشتر سوختگی های غیر صنعتی به دلیل رقیق کردن هیدروفلوئوریک اسید (زیر ۱۵ درصد) صورت می‌گیرد. بیشتر هیدروفلوئورئک اسیدهایی که در صنایع الکترونیکی استفاده می شود از غلظت های زیر ۵۰ درصد استفاده می شود. هرچند بسیاری از صنایع از این اسید با غلظت بین ۵۰ درصد تا ۱۰۰ درصد استفاده می کنند.

سمیت حاد

سوختگی با هیدروفلوئوریک اسید غلیظ معمولا بسیار جدی است. این غلظت این قدرت را دارد که صدمات قابل توجهی بزند و این به دلیل سمیت یون فلوراید است. هیدروفلوئوریک اسید غلیظ چه به صورت مایع و چه بخار می تواند باعث سوختگی و عدم تعادل متابولیک های ریوی و کاهش کارایی قلب شود، حتی اگر به مقدار کم در معرض این اسید به صورت غلیظ قرار گیرد در صورت عدم مداوای سریع ممکن است باعث مرگ شود.

کمک های اولیه که در این متن پیشنهاد شده مبتنی بر مطالعات مقالات و تجربیات کسانی که از نظر اثرات این اسید روی سلامتی اطلاعات دارند و همچنین تجربیات پزشکان، پرستاران و تمامی افراد حرفه ای که با خطرات منحصر به فرد آن است.

تمام تلاش باید بر این باشد که در معرض این اسید قرار نگیریم اما اگر تماس صورت گرفت روش های خاصی در زیر پیشنهاد شده که از عواقب جدی که پیش رو خواهد بود جلوگیری خواهد کرد.

تماس با پوست

هیدروفلوئوریک اسید می تواند باعث سوختگی شدید و دردناک پوست شود. لذا کمک های پزشکی خاص و مداوا لازم است. سوختگی بیش از ۲۵ اینچ مربع (یا ۱۶۰ سانتی متر مربع) می تواند باعث اثرات جدی سمیت را داشته باشد.

هیدروفلوئوریک اسید بسیار خورنده است که می تواند به شدت باعث سوختگی پوست، چشم و اعضای مخاطی شود.

بخارات این اسید بدون آب و غلیظ می تواند باعث سوختگی این بافت ها شود. همچنین مانند دیگر اسید ها در مقادیر کم سوختگی بستگی به عواملی چون غلظت، دما و مدت تماس آن با بافت دارد. هرچند هیدروفلوئوریک اسید موضوعش کمی متفاوت است چون یون فلوراید به سرعت به بافت نفوذ کرده و باعث تخریب بافت های زیرین می شود. بر خلاف دیگر اسیدها که سریعا خنثی می شوند، مداوای سوختگی با این اسید اگر سریعاً اقدامات لازم صورت نگیرد ممکن است روزها به طول انجامد. اسیدهای غلیظ (بالای 50 درصد) و بخصوص هیدروفلوئوریک اسید بدون آب (به نام AHF  یا 100 درصد) سریعا “باعث سوختگی دردناک و جدی و سفید شدن محل سوختگی و تاول می شود.

تماس با بخارات این اسید نیز باعث اثرات مشابه می‌شود. در مقابل این اثرات سریع و شدیدی که با هیدروفلوئوریک اسید غلیظ صورت می‌گیرد اثراتی که این اسید در غلظت‌ های کم و یا بخارات آن صورت می‌گیرد دیر خود را نشان خواهند داد و این یکی از مشکلاتی است که در تشخیص این که آیا سوختگی ناشی از هیدروفلوریک اسید است یا نه، بوجود می آید.
تماس پوست با این اسید در غلظت های ۲۰ درصد تا ۵۰ درصد شاید از یک ساعت تا ۸ ساعت طول بکشد تا علائم خود را جهت اقدام نشان دهد. برای غلظت های زیر ۲۰ درصد ممکن است تا ۲۴ ساعت طول بکشد. برای غلظت های زیر ۲ درصد اگر مدت تماس با پوست زیاد باشد علایم را نشان خواهد داد.

سوختگی با هیدروفلوئوریک اسید معمولاً با دردهای شدید و غیر قابل تحمل همراه است و دلیل آن تحریک پایانه های عصبی است وقتی که برای جبران کمبود کلسیم فلوراید به وجود آمده (به دلیل پیوند با فلوراید)، میزان یون های پتاسیم در فضای برون سلولی زیاد می شود.

تسکین درد یکی از مهمترین علائمی است که نشان می دهد درمان موفقیت آمیز بوده است.

علایم سوختگی با هیدروفلوئوریک اسید

علامت اولیه ای که به طور معمول در این سوختگی به وجود می‌آید قرمزی و تاول است و بسته به میزان غلظت اسید سفیدی در محل سوختگی مشاهده می گردد. فلوراید به لایه‌های بالای پوست نفوذ می‌کند. یک مایع غلیظ ممکن است در زیر تاول جمع شود. در موارد نادر و غیرقابل درمان ممکن است اسید به بافت استخوان نیز نفوذ کرده و استخوان را کلسیم زدایی کند. این نوع سوختگی نیاز به درمان سریع و تخصصی نیاز دارد و با سوختگی های اسید های دیگر متفاوت است. اگر درمان انجام نشود یا کامل انجام نشود ممکن است باعث آسیب دائمی، نقص عضو و یا مرگ را در پی داشته باشد. هر چند اگر به درستی صدمه تشخیص داده شود و اقدامات لازم سریعاً انجام بگیرد نتیجه عموما رضایت بخش است.

درمان بر مبنای باند کردن یون فلوراید برای جلوگیری از تخریب بافت است. مواد آمونیوم دار با وزن مولکولی بالا مثل بنزالکانیوم کلراید به عنوان محلول مورد استفاده قرار می گیرد. کلسیم گلوکونات به عنوان ژل یا پماد می‌تواند به صورت موضعی مورد استفاده قرار گیرد و کلسیم گلوکونات به صورت محلول می تواند تزریق شود (زیرجلدی، داخل رگ) تنفس شود و یا با آن شستشو شود.

تاخیر در رساندن کمک های اولیه یا معالجات پزشکی یا معالجات نادرست می‌تواند باعث صدمات بیشتر یا در بعضی موارد باعث مرگ شود.

سمیت سیستماتیک

برای تولید هیدروفلوریک اسید کلسیم فلوراید با سولفوریک اسید واکنش می دهد. این فرایند تولیدی به انرژی زیادی نیاز دارد. از طرف دیگر در بدن این فرآیند انرژی را کاهش می دهد و بنابراین به سرعت انجام پذیر است. اثر سمیت هیدروفلوئوریک اسید در کلسیم بدن مطمئنا” بدتر از این است. شواهدی وجود دارد که فلوراید می‌تواند با کلسیم و فسفات در بدن پیوند شیمیایی دهد، به این صورت که پنج اتم کلسیم به هر اتم فلوراید پیوند می خورد (مثل Ca5F(PO4)3) بیشتر از دوتا. همچنین شواهد دیگری وجود دارد که احتمالا کلسیم زیادی در بعضی از بافت ها به مقدار خارج از انتظار وجود دارد. هرچند واکنش بین فلوراید و کلسیم بدن یکی از اثرات اصلی سمیت است و پایه بسیاری از روش های توصیه شده درمانی است.

یکی از جدی ترین عواقبی که از تماس شدید با این اسید با هر ریشه ای صورت می گیرد کاهش سرم کلسیم است (هیپوکلسمیا) و دیگر تغییرات متابولیک که اگر تشخیص و درمان نشوند می‌توانند باعث مرگ شوند. باید توصیه شود که هیپوکلسمیا به صورت استنشاق یا خوراکی مصرف شود و هر وقت که سوختگی پوست بالای ۲۵ اینچ مربع یا ۱۶۰ سانتیمتر مربع بود سرم منیزیم نیز ممکن است با کمبود مواجه شود. سطح سرم پتاسیم که گزارش شده برای بررسی متابولیک لازم است تا تصحیحات لازم صورت گیرد. سطح بالای فلوراید هم در خون و هم در اعضای بدن مهم است. همودیالیز برای سم‌زدایی شدید سیستماتیک و درمان گزارش شده است. درمان روحی و استرس هم برای صدمات شدید لازم است.

دیگر اثرات گزارش شده در مورد تماس با فلوراید شامل اثرات انعقادی و بازداری آنزیمی است. مثل آنزیم های پریگلوکولیتیک و فسفاتاز و کلینستراز. اثرات این بازداری آنزیمی جلوگیری از فسفریلیشن گلوکز و متعاقب آن توقف در تنفس است و حساس شدن مکانیسم های کلینرژیک به استیل  کلینستراز است.

وقتی هیپوکلسمیا به عنوان اثر سیستماتیک اصلی مسمومیت با هیدروفلوئوریک اسید در نظر گرفته شد؛ اثر هیپومگنزمیا و هایپر کالمیا و کاردیو دپرسینگ و آزودیلتینگ فلوراید روی همودینامیک ریه و ظرفیت آن به دلیل کم و زیاد شدن مقاومت عروق ریه آشکار شد. تمام اینها اثرات سمیت سیستماتیک این اسید است.

هرچند بعضی از این اثرات شناخته شده‌اند پیامدها و درمان آن هنوز ناشناخته مانده است.

تماس با چشم

هیدروفلوئوریک اسید می‌تواند باعث آسیب شدید چشمی به دلیل تخریب یا کدورت قرنیه شود. ممکن است درصورت آسیب شدید یا عدم معالجه به کوری بینجامد. لذا کمک های اولیه به موقع و تخصصی نیاز است.

استنشاق

بخارات ناشی از هیدروفلوریک اسید باعث اسپاسم حنجره، ادم حنجره، برونشواسپاسم یا ادم ریه شود. اثرات دیگر مثل سرفه، خفگی، گرفتگی سینه و تب و لرز هستند. بر طبق آمار کسانی که به دلیل تماس با این اسید فوت کرده‌اند بیشتر به دلیل ادم ریوی بوده (البته وقتی این مشکل با اثر سمیت با هم جفت می شوند) که دیگر معالجات پزشکی روی آن اثر نکرده است.

سوختگی ناشی از بخارات اسید و یا مایع آن با مخاط باعث ورم می شود.

توصیه می شود تمام بیمارانی با چنین آسیب دیدگی هایی برای معالجه و درمان به بیمارستان مراجعه کنند.

به دلیل تحریک قویی که هیدروفلوریک اسید دارد بخارات و دود هیدروفلوریک اسید معمولا باعث صدمات تنفسی شده است و باعث تحریک مخاط و التهاب می شود. تمام مشکلات ریوی و تنفسی که با مواجهه با هیدروفلوئوریک اسید به وجود می آید باید از نظر اثر روی دستگاه تنفسی معاینه شود. یعنی شامل تمام مواردی که شامل علائم تنفسی و تحریک می شود مثل انقباض سینه یا شنیدن صدای ریه و هر علامت خاصی که در سر سینه و نواحی گردن ایجاد می شود. گزارش شده که ادم ریوی ممکن است برای ساعت ها یا حتی دو روز به تاخیر بیفتد. اگر هیچگونه علائم اولیه تحریک دستگاه تنفسی دیده نشود مشکل خود به خود برطرف خواهد شد.

حد مجاز تماس (PEL) که توسط انجمن سلامت و ایمنی آمریکا (OSHA) ارائه شده زمانی حدود ۸ ساعت برای غلظتppm  ۳  است.
کنفرانس طب صنعتی آمریکا(ACGIH)  توصیه می‌کند که حد نهاییppm 3 یا 2/3 میلی گرم بر متر مکعب است.
انجمن سلامت و ایمنی بین المللی (NIOSH) اعلام کرده که حد خطر برای سلامتی و زندگی (IDLH)ppm  30  است.
انجمن طب صنعتی آمریکا اعلام کرده که برای غلظت ppm۵۰ حد نهایی در معرض بودن حدود یک ساعت قابل معالجه و ppm2 برای یک ساعت نیازی به درمان ندارد وppm ۲ برای یک ساعت در معرض بودن خطری ندارد.

آشامیدن

اگر هیدروفلوریک اسید خورده شود سوختگی شدید در ناحیه دهان، مری و معده به وجود خواهد آورد. اثرات شدید سیستماتیک نیز معمولاً را خواهند داد. خوردن حتی مقادیر کم از این اسید حتی در غلظت های رقیق باعث مرگ خواهد شد.

سمیت مزمن

به دلیل اینکه باعث تحریک قوی می شود. هیچ وقت اظهارات مزمن طولانی مدت روی آن تست و مطالعه نشده است. به محض ورود هیدروفلوئوریک اسید به بدن انتظار می رود که یون فلوراید به عنوان عامل اصلی نگرانی برای اثرات سمیت مزمن باشد. سمیت مزمن طولانی مدت در اثر تماس طولانی با نمک های فلوراید گزارش شده است که نتیجه آن لکه دار شدن دندان در بچه ها، فلوروزیس شدن استخوان ها و استئوکلروروزیس در بزرگسالان و بچه ها می باشد.

فلوروزیس شدن اسکلت بدن در نتیجه تماس طولانی مدت با نمک های حاوی فلوراید شناخته شده است. این موارد در جوامعی که آب شربشان حاوی مقادیر بیش از ده یون فلوراید است و همچنین ذرات غبار اطراف شان حاوی مقادیر بالای فلوراید است گزارش شده است. هرچند فلوروزیس اسکلت برای کسانی که در تماس با هیدروفلوئوریک اسید بوده‌اند دیده نشده است. به دلیل استفاده از فلوراید در خمیردندان مطالعاتی در حال انجام است که مشخص شود آیا ممکن است فلوراید باعث سرطان شود یا خیر. هیچ شواهد و مدرکی وجود ندارد که فلوراید ژنوتوکسیک است، به جز در بعضی موارد در تست های ویترو و غلظت های سیتوتوکسیک. تا به حال مطالعات گسترده نتوانسته نشان دهد که فلوراید موجود در آب آشامیدنی باعث سرطان می شود.

آژانس بین المللی مطالعات سرطان IARC هنوز اعلام نکرده که هیدروفلوریک اسید و حتی فلوراید می توانند باعث افزایش خطر سرطان شوند. همچنین مطالعه موسسات IARC/NTP/OSHA/ACGIH/NIOSH  و دیگر آژانس ها روی حیوانات نشان داده که نمک های فلوراید در غلظت های بالا می‌تواند روی بچه هایشان اثر بگذارد. بعضی مطالعات دیگر نشان داده که می‌تواند روی باروری نوع مذکر اثر بگذارد مثل کاهش یافتن  تعداد اسپرم.
تماس با فلوراید باید از اندازه مجاز اعلام شده پایین‌تر باشد که اطمینان یابیم که اثرات منفی روی سیستم استخوانی یا دندان نخواهد داشت.
آزمایش فلوراید ادرار یک روش خوب برای این مورد است. مقدار فلوراید موجود در ادرار بالای 3 میلی گرم بر لیتر در شروع ساعت کاری و بالای ۱۰ میلی گرم بر لیتر در اتمام شیفت کاری نشان می دهد که مقدار جذب فلوراید زیاد تر از مقدار مجاز بوده است. این می‌تواند به این معنی باشد که فلوراید معمولا در مقادیر قابل توجهی در جاهای غیر از محل کار وجود دارد (مثلا به دلیل منابع غذایی حاوی فلوراید مثل چایی) و مشخص کردن فلوراید موجود در ادرار برای هیدروفلوئوریک اسید اختصاصی نیست.

درمان سوختگی با هیدروفلوئوریک اسید

تشخیص سوختگی‌های پوستی حاصل از تماس با اسید رقیق از سایر سوختگی‌های شیمیایی دشوار است و معمولا به صورت اریتما (سطوح قرمز) ظاهر می شوند. با این حال، اگر درمان نشوند ممکن است سوختگی به تاول، بافت مردگی یا زخم پیشرفت کند. سوختگی‌های حاصل از اسید غلیظ ظاهر مشخص تری دارند و به صورت ناحیه شدیدا قرمز، متورم با رنگ پریده نزدیک به سفید همراه با پیشرفت سریع به  تاول زدن  وبافت مردگی هستند. معمولا دانه ضخیم مترشحه ای زیر این تاول ها ظاهر می شود که نیاز به تخلیه و برداشتن دارد. به نظر می رسد که احساس درد ناشی از تحریک عصب پوست به دلیل افزایش میزان یون های پتاسیم درفضاهای خارج سلولی برای جبران کاهش سطح یون های کلسیم که توسط فلوراید محدود شده اند، است. تسکین درد یک نشانه عالی برای موفقیت در درمان است و از این رو بایستی از بی حسی موضعی اجتناب شود. برای سوختگی‌های حاصل ازهیدروفلوئوریک اسید انواع مختلفی از درمان‌ ها پیشنهاد شده اند. هدف از همه درمان‌ها، جدا کردن شیمیایی یون فلوراید و جلوگیری از آسیب گسترده وعمیق بافتی است. پس از آغاز درمان ناحیه های شناخته شده سوختگی، ناحیه مورد نظر باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد تا از نبود سوختگی هایی که ممکن است نادیده گرفته شود اطمینان حاصل گردد.

ترکیبات آمونیوم نوع چهارم

بیشتر سوختگی‌های حاصل ازهیدروفلوئوریک اسید را می توان با غوطه ورکردن آن بخش از سوختگی با محلول آبی سرد ترکیبات آمونیوم نوع چهارم درمان کرد. استفاده از دو محلول زیر به طور بالینی موفق بوده است، بنزوالکونیم کلرید0.13 درصد یا بنزتونیم کلرید 0.2 درصد، در ایالت متحده  به دلیل در دسترس بودن بنزالکونیم کلرید، این ماده به‌عنوان یک دارو بدون نیاز به نسخه توصیه شده است. محلول ها باید با تکه های مکعبی یخ سرد شوند. (یخ رنده شده یا خرد شده ممکن است باعث خنک شدن بیش از حد و خطرسرمازدگی بافت شود.) اگر غوطه ورکردن درمحلول راه حل عملی نباشد، کمپرس های خیس شده از همان محلول باید روی محل سوختگی فشار داده شود. غوطه ورکردن یا کمپرس باید حداقل دو ساعت استفاده شود. هر دو تا چهار دقیقه کمپرس ها باید عوض یا محلول اضافی خیسانده شوند. در صورت وجود تاول ها، باید آنها را باز و تخلیه کرده و بافت های آسیب دیده را در اسرع وقت توسط یک پزشک یا متخصص مراقبت بهداشتی برداشت. با این حال، اگر برداشت بلافاصله انجام نشود، غوطه وری در بنزالکنیم کلرید یا استفاده از کمپرس ها نباید به تعویق بیفتد.

غوطه ورکردن طولانی مدت در حمام بنزوالکونیم کلرید ممکن است به دلیل سرد بودن  بیش از حد برای بدن درد آور باشد.  راه حل تسکین دهنده این است که بخش سوخته شده از حمام هر 10 تا پانزده دقیقه به مدت چند دقیقه  برداشته شود و سپس آن را دوباره غوطه ورکنید. پس از 30-60 دقیقه اولیه درمان،می توان یخ کمتری مورد استفاده قرار گیرد تا حمام سردترنشود. نشانه موفقیت این درمان تسکین درد شدید در ناحیه سوخته شده است. اگردر طول 30 تا 40 دقيقه نشانه ای از تسکین درد نبود، استفاده از تزريق کلسيم گلوكونات 5٪ ممكن است ضروري باشد. اگر درد در پایان دو ساعت اول درمان دوباره شروع شود، غوطه وری یا کمپرس کردن باید تا زمانی که درد از بین برود، تکرار شود. در مجموع 4 تا 6 ساعت غوطه وری یا استفاده ازکمپرس های بنزوالکونیم کلرید معمولا برای درمان بیشتر سوختگی ها م نیاز است. در بسیاری از موارد درمان بیشتری لازم نیست. استفاده ازمحلول های سرد ترکیبات آمونیوم نوع چهارم دارای چند مزیت است:

• کاهش درد ناحیه سوخته شده
• احتمال کاهش سرعت تخریب بافت
• کاهش احتمال انتقال یون فلوراید به بافتها و جریان خون

سوختگی‌های وسیع، سوختگی‌های جدی با هیدروفلوئوریک اسید غلیظ یا سوختگی‌هایی که  درمان آن با تاخیرانجام شده است، علاوه بر نیاز به استفاده از بنزوالکونیم کلرید یا به جای آن، نیازبه تزریق کلسیم گلوکونات نیز دارند. ترکیبات آمونیوم نوع چهارم نباید برای سوختگی‌های چهره، گوش ها و دیگر مناطق حساس به دلیل خاصیت تحریک کنندگی آنها مورد استفاده قرار گیرند. بهتر است از تزریق ژل کلسیم گلوکونات یا تزریق کلسیم گلوکونات در این نواحی استفاده شود.

ژل کلسیم گلوکونات

ژل کلسیم گلوکونات، شامل 2.5٪ USP کلسیم گلوکونات در یک روان کننده محلول آبی در جراحی، به طور گسترده ای برای کمک‌های اولیه یا درمان اولیه برای سوختگی‌های هیدروفلوئوریک اسید استفاده می شود. ژل برای حمل و نقل مناسب است و می تواند به‌عنوان اقدام اولیه در درمان سوختگی‌های کوچک در نبود مراقبت‌های پزشکی مورد استفاده قرار گیرد. (ژل برای سوختگی‌هایی با هیدروفلوئوریک اسید غلیظ توصیه نمی شود جز به‌عنوان یک اقدام اولیه کمکی) ژل توسط ماساژ آن  به طور مستمر و تکراری به منطقه سوزانده شده استفاده می‌شود تا زمانی که درد تسکین یابد. در صورت امکان، دستکش های جراحی باید در هنگام اعمال اولیه ژل استفاده شود، بنابراین فرد درصورتیکه دارای سوختگی نوع دو، درمان نشده است. این درمان بدون انتظار برای هدایت پزشکی آغاز می شود. اگراز ژل به‌عنوان تنها روش درمان استفاده شود، مقدارزیادی ازژل گلوکونات کلسیم باید به طور مداوم به مدت چند ساعت به ناحیه سوخته شده ماساژداده شود. تسکین درد می تواند برای ارزیابی اثربخشی درمان مورد استفاده قرار گیرد. اگر پس از 30-40 دقیقه درد تسکین خوبی نداشت ، روشهای متناوب درمان مانند  تزريق گلوکونات کلسيم يا خیساندن با بنزوالکونیم کلرید بايد مورد توجه قرار گيرد.

ژل مخصوصا برای سوختگی روی صورت، به ویژه در نزدیکی دهان و چشم یا گوش، مفید است. ممکن است استفاده از ژل در سوختگی‌های بسیار کوچک مناسب باشد که شخص به آسانی میتواند ژل را در ناحیه سوخته مورد استفاده و ماساژ دهد. استفاده از ژل ممکن است برای سوختگی‌های حاصل از اسید رقیق موجود در محصولات تجاری مانند محلول های ضدزنگ، پاک کننده های آلومینیوم یا خورنده راحت تر باشد.

تزریق کلسیم گلوکونات

پس از انجام اقدامات اوليه، تزریق محلول 5٪ کلسیم گلوکونات به‌ عنوان درمان اولیه برای سوختگی‌های وسیع (بیش از 25 سانتی متر مربع یا 160 سانتیمتر مربع) در نظر گرفته میشود. برای سوختگی‌های کوچکتر، اگرشستشو با بنزوالکونیم کلرید یا استفاده از ژل کلسیم گلوکونات باعث بهبودی قابل ملاحظه درد در عرض 30 تا 40 دقیقه نباشد، تزریق محلول گلوکونات کلسیم پیشنهاد می شود. تزریق محلول گلوکونات کلسیم همچنین ممکن است برای سوختگی‌هایی  که در آن درمان تاخیر داشته باشد، پیشنهاد شود. پزشک بایدمحلول آبی  کلسیم گلوکونات 5٪، در اطراف و به داخل ناحیه سوخته تزریق کند. گلوکونات کلسیم به‌عنوان محلول 10٪ بسته بندی شده و باید 50-50 (قسمت های مساوی) با محلول نرمال سالین رقیق شود. (توجه داشته باشید: از کلرید کلسیم که خورنده است استفاده نکنید، چون ممکن است سبب آسیب بیشتر شود.)

در صورت استفاده از تزریق زیرپوستی گلوکونات کلسیم، مقدار تزریق شده در ابتدا کم است و نباید بیش از 0.5 میلی لیتر در سانتی متر مربع سطح پوست آسیب دیده باشد. تزریق نباید ظاهر پوست را تحریف کند. سوزن تزریق کوچک (# 27 – # 30) باید استفاده شود، و باید تزریق از طریق چندین سایت در ناحیه سوختگی باشد. در  درمان موفق، پس از تزریق 5٪ محلول کلسیم گلوکونات، تسکین درد بسیار سریع است. هنگامی که درد متوقف می شود، بیمار معمولا می تواند توصیه کند، و این نشان دهنده درمان کافی است. تزریق چندگانه در پوست که یکپارچگی را به مخاطره می اندازد ممکن است خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهد در نتیجه  پس از این درمان باید از کرم های آنتی بیوتیکی مانند (سولفادیاازین نقره) یا (کرم جنتامایسین سولفات) استفاده کرد. از بیهوشی موضعی نباید استفاده شود زیرا باعث عدم احساس تسکین درد میشود که یک نشانه مهم از کفایت درمان است. بعضی از پزشکان ترجیح می دهند تزریق کلسیم گلوکونات را ابتدا به‌ عنوان درمان اولیه انجام دهند، به جای اینکه از ترکیبات آمونیوم نوع چهارم یا کمپرس کردن و یا استفاده از ژل گلوکونات کلسیم استفاده کنند. تزریق اغلب زمانی که درمان زود هنگام و مناسب با خیساندن یا ژل وجود داشته باشد، ضروری نیست.

محلول کلسیم گلوکونات

در بعضی موارد، محلول کلسیم گلوکونات 5٪ یا 10٪ می تواند در کمپرس کردن یا شستشو استفاده شود. به‌عنوان مثال، اگر هیدروفلوئوریک اسید وارد کانال گوش خارجی شود، شستشو با محلول گلوکونات کلسیم ممکن است بهترین درمان باشد. در این مثال، ارجاع به متخصص گوش و حلق و بینی نیز ممکن است مورد نیاز باشد.